تحصیل در مقطع دکترا برای دانشجویان بین‌المللی نه‌تنها به‌عنوان مرحله‌ای از مسیر علمی، بلکه به‌مثابه یک شغل تمام‌وقت با تعهدات پژوهشی، آموزشی و علمی در نظر گرفته می‌شود. برخلاف دوره‌های کارشناسی یا حتی کارشناسی ارشد، اکثر برنامه‌های دکتری در کشورهای توسعه‌یافته، به‌ویژه در اروپا، کانادا، آمریکا و استرالیا، همراه با حمایت مالی مستقیم از سوی دانشگاه یا دولت ارائه می‌شوند. این حمایت مالی می‌تواند شامل حقوق ثابت ماهانه، کمک‌هزینه زندگی، پوشش کامل شهریه، بیمه درمانی، و در برخی موارد، حمایت از هزینه‌های پژوهش و سفرهای علمی باشد.
درآمد دانشجوی دکتری بسته به کشور مقصد، رشته تحصیلی، نوع دانشگاه، پروژه تحقیقاتی و نقش دانشجو در تیم علمی می‌تواند تفاوت قابل‌توجهی داشته باشد و شرایط زندگی دانشجویی در کشورهای مختلف را تغییر دهد. برای مثال، دانشجوی دکتری در دانشگاهی اروپایی ممکن است به‌صورت رسمی به‌عنوان پژوهشگر استخدام شود و از تمامی مزایای یک کارمند بهره‌مند شود، درحالی‌که در کانادا یا آمریکا حقوق دکترا ممکن است از ترکیب فاند، دستیار تدریس یا دستیار پژوهشی تشکیل شده باشد.
اگر به دنبال مهاجرت تحصیلی با پشتوانه مالی مطمئن هستید، این مقاله راهنمای جامعی برای شناخت وضعیت درآمدی دکترا در سطح جهانی خواهد بود.
درآمد دانشجوی دکتری در اروپا
در اغلب کشورهای اروپایی، مقطع دکتری به‌عنوان یک فرصت شغلی تمام‌وقت و رسمی در نظر گرفته می‌شود. برخلاف بسیاری از سیستم‌های آموزشی که دانشجوی دکترا را صرفاً به‌عنوان فردی در حال تحصیل می‌نگرند، سیستم آموزشی اروپا به‌ویژه در کشورهای شمالی و غربی، دانشجوی دکترا را به‌عنوان یک پژوهشگر حرفه‌ای به رسمیت می‌شناسد. این وضعیت باعث شده تا اکثر دانشجویان دکترا در این کشورها از قرارداد رسمی استخدامی برخوردار باشند و حقوق ماهانه دریافت کنند، درست مانند سایر کارمندان دانشگاهی.
یکی از کشورهایی که سیستم پرداخت منسجم و شفاف دارد، آلمان است. در این کشور، بیشتر دانشجویان دکترا بر اساس قرارداد TV-L 13 (نیمه‌وقت یا تمام‌وقت) به‌عنوان دستیار پژوهشی یا آموزشی استخدام می‌شوند. حقوق خالص دریافتی بسته به ایالت و درصد قرارداد بین ۱۸۰۰ تا ۲۵۰۰ یورو در ماه متغیر است. در هلند، سیستم پرداخت به‌صورت پلکانی از سال اول تا سال چهارم است و معمولاً از حدود €۲,۳۰۰ شروع شده و در سال آخر به بیش از €۳,۰۰۰ نیز می‌رسد.
نروژ، دانمارک و سوئیس جزو بالاترین پرداخت‌کنندگان به دانشجویان دکتری هستند، اما در عین حال، مالیات و هزینه‌های زندگی در این کشورها نیز بالاتر از حد میانگین اروپا است. به‌عنوان مثال، در نروژ یک دانشجوی دکتری ممکن است بیش از €۳,۵۰۰ درآمد داشته باشد اما نیمی از آن صرف اجاره، بیمه و هزینه‌های روزمره شود.
از سوی دیگر، کشورهایی مانند ایتالیا، اسپانیا یا پرتغال معمولاً فاند کمتری دارند و بسیاری از پوزیشن‌ها صرفاً با بورسیه‌های دولتی ارائه می‌شوند که شامل حقوق کامل نیستند. در این کشورها، دانشجویان باید با بودجه‌ای کمتر زندگی کنند یا همزمان در فعالیت‌های دیگر (مثلاً تدریس خصوصی یا ترجمه) مشارکت داشته باشند تا هزینه‌های زندگی را تأمین کنند.
نکته مهم اینجاست که برخلاف تصور رایج، در اروپا تبعیضی میان دانشجویان بین‌المللی و اروپایی از نظر حقوق دکتری وجود ندارد. همه داوطلبان واجد شرایط که موفق به دریافت پوزیشن شوند، از همان حقوق و مزایا برخوردار می‌شوند. با این حال، در برخی از کشورها شرط زبان، الزامات اقامتی، یا مالیات‌های سنگین می‌تواند بر میزان خالص دریافتی دانشجو اثرگذار باشد.
در مجموع، اروپا به‌ویژه برای کسانی که به‌دنبال امنیت مالی در کنار تجربه پژوهشی با کیفیت بالا هستند، مقصدی بسیار مناسب محسوب می‌شود. انتخاب کشورهای شمالی و غربی، شانس دریافت حقوق بالاتر و محیط علمی بین‌المللی را افزایش می‌دهد. جدول درآمد دانشجوی دکتری در اروپا (میانگین ماهانه خالص – یورو) را در ادامه می‌توانید ببینید.
| کشور | میانگین حقوق ماهانه (یورو) | نوع قرارداد | مالیات بر درآمد | امکان کار جانبی | بیمه و مزایا |
| آلمان | €1,800 تا €2,500 | کارمند پژوهشی (TV-L 13) | دارد | محدود | دارد |
| هلند | €2,300 تا €2,900 | PhD Employee | دارد | محدود | دارد |
| دانمارک | €2,500 تا €3,200 | Research Fellow | زیاد | آزاد | دارد |
| نروژ | €3,000 تا €3,500 | Stipend Contract | بالا | آزاد | دارد |
| فرانسه | €1,400 تا €1,800 | Contrat doctoral | دارد | محدود | دارد |
| سوئیس | €3,500 تا €4,200 | قرارداد رسمی دانشگاه | کم | محدود | دارد |
| سوئد | €2,200 تا €2,800 | PhD Employment | زیاد | محدود | دارد |
| ایتالیا | €1,200 تا €1,500 | Borsa di studio | دارد | مجاز در برخی موارد | محدود |
| اسپانیا | €1,000 تا €1,400 | فاند دولتی یا منطقه‌ای | دارد | مجاز | محدود |
| فنلاند | €2,100 تا €2,500 | Contract-based | دارد | محدود | دارد |
درآمد دانشجوی دکتری در کانادا
در کانادا، برخلاف اروپا که اغلب دانشجویان دکترا تحت عنوان کارمند رسمی دانشگاه شناخته می‌شوند، مبلغ دریافتی دانشجوی بین‌المللی دکترا معمولاً به شکل یک بسته مالی ترکیبی از فاند، بورسیه، و فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی پرداخت می‌شود. در این سیستم، دانشجو به‌جای حقوق ماهانه، یک مبلغ سالانه مشخص دریافت می‌کند که بسته به رشته، دانشگاه و نوع پذیرش می‌تواند بین ۲۵ تا ۳۵ هزار دلار کانادا باشد.
منابع اصلی حمایت مالی شامل دستیار پژوهشی (RA)، دستیار تدریس (TA) و بورسیه‌های رقابتی دانشگاهی هستند. دانشجویان بین‌المللی در کانادا به‌ندرت نیاز به پرداخت شهریه کامل دارند؛ معمولاً شهریه آن‌ها به‌طور کامل یا جزئی توسط فاند پوشش داده می‌شود. برای مثال، در دانشگاه بریتیش کلمبیا، دانشجویان دکتری بین‌المللی از سال ۲۰۲۳ به بعد از معافیت کامل شهریه برخوردار هستند، مشروط به آنکه پذیرش با فاند داشته باشند.
یکی از مزیت‌های سیستم کانادایی این است که دانشجویان دکتری می‌توانند همزمان با تحصیل، تا ۲۰ ساعت در هفته در بیرون از دانشگاه کار کنند که این موضوع برای تأمین هزینه‌های جانبی زندگی بسیار مفید است. با این حال، بسیاری از دانشجویان با همان فاند دریافتی (در صورتی که مدیریت مالی داشته باشند) می‌توانند زندگی دانشجویی خود را در شهرهای کوچک‌تر بدون فشار مالی پیش ببرند.
باید توجه داشت که در شهرهایی مثل ونکوور یا تورنتو، هزینه‌های زندگی می‌تواند به طور قابل‌توجهی بالا باشد. در نتیجه، در این شهرها حتی فاند ۳۰ هزار دلاری هم ممکن است صرفاً هزینه‌های اولیه مانند اجاره و خورد و خوراک را پوشش دهد، بدون امکان پس‌انداز.
در مجموع، کانادا با ارائه فاندهای سخاوتمندانه، محیط آکادمیک پویا، تنوع فرهنگی بالا، و امکان اقامت پس از تحصیل، یکی از بهترین مقاصد تحصیلی برای دانشجویان دکتری بین‌المللی محسوب می‌شود. انتخاب دانشگاه‌هایی با حمایت مالی قوی و شهرهایی با هزینه زندگی متوسط به پایین، می‌تواند تجربه تحصیل در کانادا را از نظر اقتصادی کاملاً مقرون‌به‌صرفه کند. جدول درآمد دانشجوی دکتری در کانادا (سالانه – دلار کانادا) را در ادامه مشاهده کنید.
| دانشگاه/ایالت | میانگین فاند سالانه | نوع حمایت مالی | هزینه زندگی (تقریبی سالانه) | کار جانبی مجاز | مالیات |
| دانشگاه تورنتو | $28,000 تا $33,000 | TA + RA + بورسیه | $30,000 تا $36,000 | بله (24 ساعت در هفته) | دارد |
| دانشگاه بریتیش کلمبیا | $24,000 تا $43,000 | Fellowship + RA/TA | $25,000 تا $32,000 | بله | دارد |
| دانشگاه مک‌گیل | $25,000 تا $30,000 | Fellowship + دستیار تحقیق | $20,000 تا $28,000 | بله | دارد |
| دانشگاه آلبرتا | $26,000 تا $35,000 | بورسیه داخلی + TA | $18,000 تا $24,000 | بله | دارد |
| میانگین ملی در کانادا | $25,000 تا $35,000 | ترکیبی (Funding Package) | $20,000 تا $28,000 | بله | دارد |
درآمد دانشجوی دکتری در آمریکا
ایالات متحده یکی از متنوع‌ترین و بزرگ‌ترین سیستم‌های آموزش عالی در جهان را دارد و میزبان برخی از برترین دانشگاه‌های دنیا است. در این کشور، مبلغ دریافتی دانشجوی بین‌المللی دکترا تحت عنوان Funding Package یا Stipend ارائه می‌شود که شامل ترکیبی از بورسیه (Fellowship)، دستیار آموزشی (Teaching Assistantship – TA) و دستیار پژوهشی (Research Assistantship – RA) است. میزان این حمایت مالی بسته به دانشگاه، دپارتمان، ایالت محل تحصیل، و حتی سال تحصیلی متفاوت است.
به‌طور متوسط، درآمد دانشجوی دکتری در آمریکا بین 20,000 تا 30,000 دلار در سال متغیر است. دانشگاه‌های تراز اول مانند MIT، استنفورد، پرینستون، ییل و هاروارد معمولاً بالاترین سطح حمایت مالی را ارائه می‌دهند، و دانشجو نیازی به پرداخت شهریه ندارد. در عوض، انتظار می‌رود که در فعالیت‌های پژوهشی، تدریس، یا انتشار مقاله‌های علمی مشارکت فعال داشته باشند.
از مزایای بزرگ این سیستم می‌توان به انعطاف در ساختار مالی اشاره کرد. دانشجویان ممکن است در سال اول فلوشیپ کامل دریافت کنند و در سال‌های بعد به‌صورت TA یا RA فعالیت کنند. همچنین در بسیاری از دانشگاه‌ها، دانشجویان دکتری می‌توانند در تابستان نیز حقوق جداگانه دریافت کنند که این موضوع درآمد سالانه آن‌ها را افزایش می‌دهد.
از سوی دیگر، هزینه‌های زندگی در آمریکا به‌ویژه در شهرهای بزرگ و ایالت‌های غربی مانند کالیفرنیا و نیویورک بسیار بالاست. اجاره مسکن و بیمه درمانی از جمله هزینه‌های سنگین برای دانشجویان هستند و در برخی موارد، فاند دریافتی تنها هزینه‌های پایه‌ای زندگی را پوشش می‌دهد.
نکته مهم اینکه در آمریکا، دانشجویان دکتری بین‌المللی مجاز به کار خارج از دانشگاه نیستند (بر اساس ویزای F-1) و تنها می‌توانند در محیط دانشگاه به‌صورت محدود فعالیت داشته باشند. همین موضوع اهمیت بالای دریافت فاند قوی از ابتدا را دوچندان می‌کند.
در مجموع، سیستم تحصیلات تکمیلی در آمریکا رقابتی اما بسیار قدرتمند است. اگر دانشجویی موفق به اخذ فاند کامل از یک دانشگاه معتبر آمریکایی شود، نه‌تنها از حمایت مالی خوبی بهره‌مند خواهد شد، بلکه مسیر روشنی برای آینده علمی و شغلی او فراهم می‌شود. جدول درآمد دانشجوی دکتری در آمریکا (سالانه – دلار آمریکا) را در ادامه مشاهده کنید.
| دانشگاه / ایالت | میانگین فاند سالانه | نوع حمایت مالی | هزینه زندگی سالانه | امکان کار جانبی | مالیات |
| MIT (ماساچوست) | $27,000 – $40,000 | Fellowship + TA/RA | $28,000 – $31,000 | بله (داخل دانشگاه) | دارد |
| دانشگاه استنفورد (کالیفرنیا) | $25,000 – $41,000 | Fellowship + RA | $30,000 – $40,000 | محدود (داخل دانشگاه) | دارد |
| دانشگاه ییل (کانکتیکات) | $35,000 – $40,000 | Full Fellowship | $22,000 – $30,000 | محدود (داخل دانشگاه) | دارد |
| دانشگاه تگزاس در آستین | $32,000 – $34,000 | TA + بورسیه | $18,000 – $25,000 | بله (داخل دانشگاه) | دارد |
| میانگین ملی در آمریکا | $25,000 – $40,000 | ترکیبی (Funding Package) | $20,000 – $35,000 | بله (با محدودیت) | دارد |
درآمد دانشجوی دکتری در استرالیا
تحصیل در مقطع دکتری در استرالیا برای دانشجویان بین‌المللی هم از نظر مالی و هم از نظر ساختار علمی، گزینه‌ای بسیار جذاب و رقابتی محسوب می‌شود. یکی از مزایای بزرگ تحصیل در استرالیا، وجود فاند کامل تحصیلی و زندگی تحت عنوان Research Training Program) RTP) است که از سوی دولت استرالیا و با همکاری دانشگاه‌ها ارائه می‌شود. این برنامه معمولاً همراه با معافیت کامل از شهریه، کمک‌هزینه زندگی و پشتیبانی‌های جانبی ارائه می‌شود.
مبلغ دریافتی دانشجویان دکتری معمولاً بین 32 تا 41 هزار دلار استرالیا در سال است که بدون مالیات پرداخت می‌شود. این مبلغ بسته به دانشگاه، رشته، موقعیت جغرافیایی، و سطح رقابت در برنامه‌ها متفاوت است. به‌عنوان مثال، دانشگاه ملبورن و دانشگاه سیدنی اغلب در بالاترین سطح فاند قرار دارند و در سال‌های اخیر کمک‌هزینه‌های خود را تا حدود $37,000 AUD افزایش داده‌اند.
نکته قابل توجه این است که در استرالیا، دانشجویان دکتری نیاز به پرداخت مالیات بر این فاند ندارند، مگر در موارد خاصی که مستقیماً به‌عنوان کارمند پژوهشی رسمی با قرارداد حقوق‌بگیر فعالیت کنند. همچنین، برخلاف بسیاری از کشورها، دانشجویان بین‌المللی در استرالیا حق دارند تا 48 ساعت در هر دو هفته کار پاره‌وقت کنند، که این امر می‌تواند کمک‌هزینه‌ای اضافی برای تأمین هزینه‌های زندگی باشد.
هزینه‌های زندگی در استرالیا به‌ویژه در شهرهای بزرگ مانند سیدنی، ملبورن یا بریزبین نسبتاً بالاست، اما همچنان با فاند دریافتی از دانشگاه قابل پوشش است. در کنار این موارد، دانشجویان دکتری می‌توانند از تسهیلاتی نظیر مرخصی پژوهشی، بیمه درمانی دانشجویی، و حمایت‌های حرفه‌ای برای مسیر شغلی پس از تحصیل بهره‌مند شوند.
در مجموع، استرالیا با سیستم بورسیه دولتی پایدار، ساختار پژوهشی قوی، و فرصت‌های اقامت پس از فارغ‌التحصیلی، یکی از مقاصد مطلوب برای دانشجویان دکترا با درآمدی معاف از مالیات محسوب می‌شود. به‌ویژه برای افرادی که علاقه‌مند به پژوهش کاربردی و بین‌المللی هستند، این کشور فرصت‌های فوق‌العاده‌ای فراهم می‌کند. جدول درآمد دانشجوی دکتری در استرالیا (سالانه – دلار استرالیا) به شرح زیر است.
| دانشگاه / ایالت | میانگین فاند سالانه | نوع حمایت مالی | هزینه زندگی سالانه | امکان کار جانبی | مالیات |
| دانشگاه ملی استرالیا (ANU) | $29,000 – $38,000 | RTP + بورسیه داخلی | $25,000 – $32,000 | بله | معاف |
| دانشگاه ملبورن | $32,000 – $38,000 | Graduate Research Scholarship | $28,000 – $34,000 | بله | معاف |
| دانشگاه سیدنی | $30,000 – $41,000 | RTP + بورسیه دپارتمان | $27,000 – $33,000 | بله | معاف |
| دانشگاه نیو ساوت ولز (UNSW) | $29,600 – $38,000 | بورسیه کامل دکتری | $25,000 – $31,000 | بله | معاف |
| میانگین ملی در استرالیا | $28,000 – $36,000 | RTP + کمک‌هزینه دانشگاهی | $24,000 – $32,000 | بله | معاف |
بهترین رشته های مهندسی برای مهاجرت
کجا برای دانشجوی دکتری بهتر است؟
تحصیل در مقطع دکتری برای دانشجویان بین‌المللی در کشورهای پیشرفته نه‌تنها یک فرصت علمی، بلکه یک موقعیت شغلی و مالی محسوب می‌شود. در این مقاله، بررسی کردیم که مبلغ دریافتی دانشجوی بین‌المللی دکترا در چهار مقصد اصلی تحصیلی – اروپا، کانادا، آمریکا و استرالیا – چگونه محاسبه می‌شود، چه ساختاری دارد و چه عواملی روی آن تأثیر می‌گذارند.
اروپا با سیستم استخدام رسمی و حقوق ماهانه بالا در کشورهای اسکاندیناوی (مثل نروژ و دانمارک) و امنیت شغلی قوی، انتخابی عالی برای کسانی است که درآمد ثابت و مزایای اجتماعی برایشان اولویت دارد.
کانادا تعادلی مناسب میان هزینه زندگی، حقوق دریافتی و فرصت اقامت پس از تحصیل فراهم می‌کند. فاندها غالباً رقابتی‌اند اما نسبت به هزینه‌ها در شهرهای متوسط به پایین، کافی هستند.
آمریکا با بالاترین تنوع در فاندها، فلوشیپ‌های قوی و فرصت‌های پژوهشی، از نظر علمی بسیار غنی است اما نیازمند مدیریت مالی در شهرهای گران و محدودیت‌های شغلی جانبی است.
استرالیا با بورسیه‌های بدون مالیات، فاندهای رقابتی و اجازه کار همزمان، یکی از انعطاف‌پذیرترین و جذاب‌ترین سیستم‌ها را برای دانشجویان بین‌المللی فراهم می‌کند.
در نهایت، انتخاب کشور مناسب بستگی به اولویت‌های شما دارد: درآمد خالص، هزینه زندگی، زبان، مسیر مهاجرت، یا فضای پژوهشی. این مقاله می‌تواند دید جامعی برای تصمیم‌گیری دقیق‌تر شما فراهم کند.
اپلای برای دکتری با درنای آبی
تحصیل در مقطع دکتری در خارج از کشور، دیگر فقط یک تصمیم علمی نیست؛ تصمیمی است که زندگی، اقتصاد و آینده مهاجرتی شما را شکل می‌دهد. در حالی‌که رقابت برای دریافت فاند دکتری در کشورهای پیشرفته بسیار جدی است، آنچه مسیر شما را روشن‌تر می‌کند، اطلاع دقیق از تفاوت‌ها، استراتژی اپلای تحصیلی و شناخت دانشگاه‌ها و استادان پذیرنده است.
در درنای آبی، ما در کنار دانشجویانی هستیم که نمی‌خواهند فقط «درخواست پذیرش» بدهند، بلکه می‌خواهند به‌درستی هدف‌گذاری کنند، استاد مناسب را پیدا کنند، پروپوزال را حرفه‌ای تنظیم کنند، و برای فاند رقابتی آماده شوند. چه قصد ادامه تحصیل در کانادا را داشته باشید، چه هلند، آلمان، استرالیا یا آمریکا، کارشناسان ما مسیر فاند، تفاوت دانشگاه‌ها، نوع قراردادها و جزئیات ویزا را با دقت برایتان طراحی می‌کنند.
اگر هدف شما تحصیل در مقطع دکتری و مسیر اقامت مطمئن است، همین حالا با تیم مشاوران درنای آبی تماس بگیرید و یک قدم جلوتر از رقبا حرکت کنید.
سوالات متداول درآمد دانشجوی بین المللی دکتری
1. آیا همه دانشجویان بین‌المللی دکترا فاند دریافت می‌کنند؟
خیر. برخی فاندها رقابتی هستند و نیاز به رزومه علمی قوی، توصیه‌نامه‌های دقیق و پروپوزال پژوهشی با کیفیت دارند. در بعضی کشورها، فاند به‌صورت خودکار همراه پذیرش است، در برخی دیگر نیاز به اپلیکیشن جداگانه دارد.
2. آیا فاند دکتری برای هزینه زندگی کافی است؟
در اغلب موارد بله، اما بسته به کشور، شهر محل تحصیل و سبک زندگی ممکن است نیاز به کار پاره‌وقت یا صرفه‌جویی داشته باشید. شهرهای گران‌قیمت مثل سیدنی، لندن یا بوستون هزینه‌های بالاتری دارند.
3. آیا دانشجویان دکتری مالیات پرداخت می‌کنند؟
بسته به کشور متفاوت است. در استرالیا فاند معمولاً معاف از مالیات است، اما در آمریکا، آلمان و هلند حقوق‌ها مشمول مالیات هستند.
4. آیا می‌توان همزمان با دکتری کار کرد؟
در اکثر کشورها بله، ولی با محدودیت: مثلاً در استرالیا تا 48 ساعت در هر دو هفته. در آمریکا فقط در دانشگاه محل تحصیل. در اروپا بسته به نوع قرارداد، اجازه کار بیرون ممکن است نداشته باشید.
5. آیا امکان پس‌انداز از حقوق دکتری وجود دارد؟
در کشورهای با درآمد بالا و هزینه متوسط مانند آلمان، فنلاند، یا برخی دانشگاه‌های کانادا و استرالیا، با مدیریت مالی دقیق، امکان پس‌انداز وجود دارد.
